Ceviz yetiştiriciliği, son yıllarda Türkiye'de büyük bir ilgi odağı haline geldi. Bu alana giren her üreticinin zihnini kurcalayan en temel soru ise şudur: "Hangi çeşidi tercih etmeliyim: Chandler mı, Fernor mu?". Bu iki önemli ceviz çeşidi, yaklaşık on yıl önce, 2010 civarında ülkemiz pazarına girmiştir ve üreticilere değerli tecrübeler kazandırmıştır. Geleneksel olarak kabul edilen bazı bilgileri sahada edinilen deneyimlerle yeniden değerlendirme zamanı gelmiştir.

Fernor ve Chandler cevizleri, farklı avantajlara ve menşeilere sahip iki ayrı türdür. Chandler, ABD menşei bir çeşit iken, Fernor Fransa kökenlidir.


Fernor Cevizinin Geleneksel Avantajları ve Uygulamadaki Durumu

Fernor cevizi, uzun yıllar boyunca özellikle yüksek rakımlı ve soğuk iklimli bölgeler için ana öneri olmuştur.

Fernor'un Savunucusu Olduğu Alanlar:

  1. Soğuk ve Don Direnci: Fernor, -20 ila -25 dereceye kadar soğuğa dayanabilir. En büyük avantajı, ilkbahar geç donlarına ve sonbahar erken donlarına yakalanmaması yönündedir, zira ilkbaharda geç uyanan bir çeşittir. Bu geç uyanma süreci, ağacı don olaylarından korur.
  2. Rakım Uygunluğu: Fernor, 1000 metreden başlayıp 1800-2000 metreye kadar olan yüksek bölgeler için tavsiye edilmektedir.
  3. Lezzet ve Kalite: İç yağ kalitesi ve lezzeti, bazı kaynaklara göre Chandler'dan daha iyidir. Randımanı %45-48 civarındadır ve Chandler'a göre daha fazla yağ oranına sahiptir.
  4. Zorlu Koşullara Dayanıklılık: Özellikle Trakya gibi verimsiz toprak ve su sıkıntısı olan bölgelerde Fernor, susuzluğa ve kötü toprak koşullarına karşı daha dayanıklı olduğunu göstermiştir. Ayrıca, geç meyve vermeye başladığı için (Gençlik kısırlığı uzun olduğu için) bu dönemde kendini toparlama ve güçlenme fırsatı bulur.

Ancak, Sahadaki Ticari Dezavantajlar:

  1. Verim Eksikliği: Sahada yapılan kıyaslamalarda, aynı yaştaki Chandler ağaçları ile karşılaştırıldığında, Fernor'un verim farkını net bir şekilde ortaya koyduğu görülmektedir; Chandler çok daha fazla yük taşımaktadır. Verim konusunda Fernor önermek, ticari açıdan mantıklı olmamaktadır.
  2. Tozlayıcı İhtiyacı: Fernor'un mutlaka tozlayıcıya ihtiyacı vardır. Kendi kendine tozlaşma yeteneği yok denecek kadar azdır (yüzde 10 civarı). Önerilen tozlayıcıları Ronde De Mantignac, Meylanise ve özellikle de Franquette'dir.
  3. Yönetim Zorluğu ve Maliyet: Fernor ağaçları genetiği gereği daha hızlı ve devasa büyür, bu da bahçe bakımı (ilaçlama, budama) ve hasadı zorlaştırır ve maliyetleri artırır. Daha az ürün alınırken, hem daha çok emek hem de daha çok maliyet gerektirmesi, ticari büyük bahçelerde ciddi kayıplara neden olabilir.
  4. Hastalık Eğilimi: Fernor, Chandler'a göre bir tık daha az antraknoza dayanıklı kabul edilse de, nem ve rutubetin yüksek olduğu bölgelerde (örneğin İnegöl'de 200 rakımda) yine de antraknoz ve bakteriyel hastalıklara yakalanabilir.

Chandler Cevizinin Ticari Üstünlüğü ve Yaygın Uyumu

Chandler, günümüzde dünya genelinde en çok üretilen ve Pazar payı en yüksek olan ceviz çeşididir.

Chandler'ın Öne Çıkan Özellikleri:

  1. Yüksek Verimlilik: Chandler, yüksek verimlidir ve dikildikten kısa süre sonra meyve vermeye başlar; ağaç geliştikçe meyve miktarı hızla artar. Yan dal verimi çok yüksektir.
  2. Pazar Talebi ve Kalite: Pazarda hem tüccar hem de alıcı tarafından özellikle aranan bir çeşittir. Meyvesi ince kabuklu ve iç rengi beyazdır. Randımanı %47-50 arasında değişir. İnce kabuklu yapısı sayesinde elle kolayca kırılabilir ve iç cevizi kabuğundan kolayca ayrılır.
  3. Kabuk Verimi: Chandler'ın yeşil kabuktan normal kabuklu cevize dönüşüm oranı daha iyidir. Yaklaşık 2 kilo yeşil kabuklu Chandler'dan 1 kilo kabuklu ceviz çıkarken, Fernor'da bu oran yaklaşık 3.3 kilodan 1 kilo kabuklu cevize kadar çıkabilir.
  4. Uygun Rakım: Chandler fidanı, deniz seviyesinden maksimum 1200 metreye kadar ekilmeye uygundur.

Chandler'ın Başarısı Üzerine Gözlemler:

Son dönemdeki saha tecrübeleri, akademik çevrelerin ezbere bildiği "yüksek rakım = Fernor" bilgisini bozmuştur. Çetin Ceviz uzmanları ve üreticiler, Chandler'ın artık çoğu bölgede uyum sağladığını ve İç Anadolu gibi bölgelerde bile başarılı verimler verdiğini gözlemlemiştir, oysa aynı bölgelerde başarılı bir Fernor bahçesi bulmak zorlaşmıştır.


Ceviz Yetiştiriciliğinde Başarının Anahtarı: Çeşit Değil, Temel

Üreticilerin, ceviz bahçesi kurarken sadece çeşit seçimine odaklanmaması, temel altyapıya önem vermesi gerekmektedir.

Kritik Başarı Faktörleri:

  1. Toprak Profili ve Analizi: Bahçe kurulacak yerin toprak profilinin iyi anlaşılması esastır. Gelişigüzel tarla alıp hemen dikime başlanmamalı; en az 1-1.5 metre kazılarak toprak profili görülmeli ve analiz yaptırılmalıdır.
  2. Su Kaynağı: Ticari bir ceviz bahçesi için mutlaka ve muhakkak bir su kaynağı olması gerekir. Su, tankerle ya da geçici çözümlerle sağlanamaz. Su hacmi hesaplanmadan kurulan bahçeler "ceviz çöplüğüne" dönüşebilir.
  3. Konum Seçimi: Hem Chandler hem de Fernor için, don çukurları, dere yatakları veya hava sirkülasyonunun yoğun soğuk olduğu boğazlar gibi alanlara ceviz dikilmemelidir.
  4. Profesyonellik: Ceviz dikimi, geçici bir hevesle yapılmamalı; bu işe samimi bir şekilde ve bilgiyle kalkışılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki, bir bahçenin en iyi gübresi, bahçe sahibinin ayak izidir.

Fernor ve Chandler cevizleri aynı değildir. Fernor, geç don riski olan yüksek rakımlarda ve kötü toprak koşullarında bir kurtarıcı olabilirken, ticari getiri, yüksek verim ve pazar talebi açısından Chandler cevizinin üstünlüğü sahadan gelen tecrübelerle net bir şekilde desteklenmektedir.

Üreticilerin, bölgesel iklim ve toprak koşullarını dikkate alarak, eğer koşullar Chandler yetiştirmeye uygunsa, verim potansiyeli nedeniyle Chandler'ı tercih etmeleri önerilir. Ancak halihazırda Fernor dikmiş olan üreticilerin moralini bozmaya gerek yoktur; fakat bu ağaçlarda tozlayıcı eksikliği varsa, randımanı artırmak için muhakkak Fernette yada franquette gibi kaliteli tozlayıcılar eklenmelidir.

Ceviz yetiştiriciliğinde doğru çeşit seçimi, ancak doğru yerde, doğru bakım ve yeterli su kaynağı ile birleştiğinde gerçek başarıya ulaşır.