Ceviz, ılıman iklimleri tercih eden bir meyve olup, sağlıklı ve verimli bir gelişim için yaz aylarında sıcaklık ve güneş ışığından faydalanır. İdeal sıcaklıklar 10-20 °C arasındadır. Hasat dönemi genellikle ağustos sonu ile ekim ayları arasına denk gelir. Ceviz bahçesi kurmak, büyük bir yatırım ve yoğun emek gerektirir. Bu süreçte başarıyı garantilemek için bölgesel iklim şartlarına uygun hareket etmek hayati önem taşır.


Türkiye, geniş iklim çeşitliliği ve verimli toprakları sayesinde ceviz yetiştiriciliği açısından dünyanın en elverişli ülkelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ancak, başarılı ve kârlı bir ceviz bahçesi kurmak, yalnızca ağaç dikimiyle sınırlı değildir; doğru ceviz çeşidini seçmek, toprak analizi yapmak ve meteorolojik riskleri yönetmek büyük önem taşır.

1. Bölgesel Uygunluğa Göre Ceviz Çeşitleri

Türkiye'deki farklı coğrafi koşullar, ceviz çeşitlerinin seçimi konusunda farklı stratejiler gerektirir.

1. Sahil Şeridi ve Ilıman Bölgeler (Akdeniz, Ege, Marmara)

Akdeniz, Ege ve Marmara Sahil şeridinde don olayı pek yaşanmadığı için bu bölgelerde istediğiniz yerli ya da yabancı ceviz çeşidini dikebilirsiniz.

  • Rakım ve Çeşitler: Sahil şeridinde 0 rakımdan 500-600 rakımlara kadar çeşitler dikilebilir. Yabancı çeşitlerden Chandler, yerli çeşitlerden ise 600-800 rakımlarda Kaman, Maraş 18 ve Oğuzlar 77 gibi türler tavsiye edilebilir.
  • Yüksek Rakımlar (Sahil): Akdeniz ve Ege sahil şeridi boyunca 1700 rakıma kadar Chandler, Fernor, Lara veya Tüyara gibi ana çeşitler yetiştirilebilir.
  • Marmara ve Ege: Marmara Bölgesi (Sakarya, Bursa, Yalova) ılıman iklimi ve elverişli toprak yapısı sayesinde kaliteli ve bol verimli ceviz üretimi için uygun koşullar sunar. Trakya bölgesi ve Ege illeri (Manisa, Aydın, Denizli) de Chandler gibi popüler çeşitler için idealdir.
  • Akdeniz: Bu bölgede sıcak yazlar olgunlaşmayı destekler, ancak su kaynağının yeterliliği kritik öneme sahiptir. Kuraklığa dayanıklı ve sert kabuklu yerli türler tercih edilebilir.

2. İç ve Doğu Anadolu Bölgesi (Yüksek Rakımlar ve Geç Don Riski)

İç Anadolu ve Doğu Anadolu'da ceviz yetiştiriciliğinde don durumu en önemli faktördür. Yüksek rakım ve sert kış koşulları risk oluşturabilir.

  • Geç Don Takibi: Bölgede özellikle 23 Nisan, 25 Nisan veya 27 Nisan gibi tarihlerde don varsa, Chandler dikmek risk teşkil edebilir. Geç çiçeklenen çeşitlerin (Fernor, Franquette, Ronde de Montignac, Meylanase) ilkbahar ve sonbahar donları olan bölgeler için en uygun çeşitler arasında olduğu belirtilmiştir.
  • Fernor Çeşidi: İç Anadolu'da geç donlardan kaçınmak için Fernor dikilebilir. Fernor, geç çiçeklenmesi nedeniyle ilkbahar geç donlarına yakalanmayabilir (Mayıs 15’e kadar hareketlenme gözlemlenmeyebilir). Ancak, bazı görüşler Fernor'un 600 rakımdan yüksek yerlerde başarılı olmadığını ve İç Anadolu'da verimli bahçelerinin nadir olduğunu belirtmektedir.
  • Don Direnci: Don olaylarının yaşanması durumunda bile, Chandler ve Fernor gibi yabancı çeşitler yan dal verimli olduğu için tekrar tekrar ürün tutma potansiyeline sahiptir.
  • Soğuk Bölgeler İçin Alternatif: Soğuk bölgeler için Lara cinsinin daha uygun olabileceği, hatta Fransa'da yüksek rakımlara ve Polonya'nın Karpat dağları eteklerine Lara dikildiği bilgisi mevcuttur.

2. Cevizde Başarının Anahtarı: Çeşit Seçimi ve Tozlayıcılar

Ceviz yetiştiriciliğinde iyi sonuç almak ve ticari beklentileri karşılamak için doğru çeşidin seçilmesi esastır.

Chandler: Ticari Öncelik

  • Piyasa Değeri: Şu anda Türkiye ve dünya piyasasında en çok tutulan ve ticari değeri yüksek olan ceviz çeşidi Chandler’dır. Tüccarlar, ceviz alımında ilk olarak "Chandler mı?" diye sormaktadır.
  • Özellikleri: Chandler, yüksek verimli ve kaliteli iç ceviz oranına sahip, ticari amaçlı yetiştirilen bir çeşittir. Ilıman iklimlerde daha verimli olup, geç don tehlikesi bulunan bölgelerde yetiştirmek için mükemmeldir.
  • Kış Dayanıklılığı: Geç çiçeklenmesine rağmen, Chandler sert kış soğuklarından zarar görebilir ve geç dönemde azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır.

Tozlayıcıların Önemi

Başarılı bir verim almak için ana çeşide uygun tozlayıcı çeşitler kullanılmalıdır.

  • Chandler İçin: Chandler bahçelerinde İç Anadolu gibi bölgelerde mümkün olduğunca çok tozlayıcı çeşit koymak ve çeşitlendirmek iyi olur. Ronde ve Meymeneliisa çeşitleri yan çeşitler olarak eklenebilir. Bu çeşitler don yese bile tekrar tekrar ürün tutma şansı verir. Franquette ise verimi az olduğu için pek tercih edilmemelidir.
  • Fernor İçin: Fernor’un ana tozlayıcısı mutlaka Fernette olmalıdır. Fernor çeşidinin İç Anadolu’daki en büyük problemi, çoğu bahçede tozlayıcısı olan Ronde’nin bulunmamasıdır. Ronde'nin ürünü küçük olduğu için ticari değeri azdır, ancak kendiniz yemek için saklanabilir.

3. Ceviz Yetiştiriciliğinin Temel Gereksinimleri

Ceviz yetiştiriciliği çok emek ve masraf ister; bu nedenle bahçe kurmadan önce arazi ve su durumu iyi analiz edilmelidir.

1. Su ve Toprak Koşulları

  • Su İhtiyacı: Ceviz, neredeyse pirinçten (çeltikten) sonra en çok su isteyen bitkidir. Mümkün olduğu kadar fazla su vermek gerekir.
  • Sulama Yöntemi: Kumlu toprakta mümkün olduğunca fazla su olmalı. Killi ve kireçli topraklarda ise sulama az az ve sık sık yapılmalıdır. Bu tür topraklar hariç, neredeyse her gün sulama yapılabilir.
  • Toprak Yapısı: Ceviz ağaçları ağır, killi topraklarda verim vermez. En iyi sonuçlar, kumlu-tınlı, organik maddece zengin ve iyi havalanan topraklarda elde edilir. Chandler gibi çeşitler düzenli sulama gerektirdiği için damlama sulama sistemleri tavsiye edilir.
  • Risk Yönetimi: Özellikle sahil şeridinde suyunuz yoksa ceviz işine hiç girmemek, yerine zeytin veya badem gibi daha az su isteyen başka bir çeşitle uğraşmak daha mantıklı olur.

2. Yatırım ve Hasat Beklentisi

Ceviz bahçesi kurarken büyük bir yatırım yapıldığı unutulmamalıdır (20 dekardan üzeri, küçük bir organize sanayide fabrika açmak gibidir).

  • Ticari Verim: Çoğu ceviz bahçesinde ciddi manada ürün 5 yıl boyunca alınamaz; ticari verime genellikle 5 yaşından sonra dönülür. Bu nedenle 5 yıl boyunca yatırımın masraflarını karşılayacak imkanınızın olması gerekir.
  • Arazi Seçimi: Arazi, don çukuru/kanalı içinde kalıp kalmadığı kontrol edilmelidir. Arazide don birikmesi oluyorsa, hangi çeşit dikilirse dikilsin fidanları büyütmek bile zor olabilir.
  • Zararlılarla Mücadele: Domuz zararı ve kuş zararı gibi problemlerle karşılaşılabilir. Orman içi bölgelerde yabani hayvanların giremeyeceği şekilde çit teli çekilmeli ve alt kısma 10-20 cm derinliğinde ve genişliğinde beton dökülmelidir.

Sonuç olarak, ceviz yetiştiriciliğinde doğru çeşit seçimi, iklim ve toprak koşulları ile uyumlandığında oldukça kârlı bir iş haline gelebilir. Detaylı bir planlama ile yerli ve global (Chandler gibi) çeşitler arasında doğru dengeyi kurarak dünya pazarında rekabet gücü artırılabilir. Toprakla barışık olan, her zaman kazançlı çıkar!