Türkiye; ceviz yetiştiriciliği, tüketim ve ticareti açısından önemli bir konumda yer almakta olup, köklü meyvecilik kültürü sayesinde cevizin yetiştirilebildiği uygun ekolojilere sahiptir. Ülkemiz, dünya ceviz üretiminde Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D.) ve Çin'den sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Profesyonel ve kârlı bir ceviz bahçesi tesis etmek için bilimsel verileri temel alan adımlar atmak büyük önem taşır.
1. Aşılı Fidanların Vazgeçilmez Üstünlüğü
Ceviz yetiştiriciliğinde verimi ve kaliteyi artırmanın temel yolu, aşılı fidanlarla bahçe kurmaktır. Ülkemizde ağaç başına verim 33-37 kg arasında değişirken, aşılı ceviz fidanları ile bahçe kurulduğunda verimde aşısızlara göre % 50-60 oranında artış sağlanabilmektedir.
Aşılı cevizler, aşısız (yabani) cevizlerin 7-10 yaşlarında meyve vermeye başlamasına karşın, 4 yaşından itibaren meyve vermeye başlarlar. İç randıman açısından da büyük farklar mevcuttur: 6 kg kabuklu yabani cevizden en fazla 1,5-2 kg iç alınırken, aşılı ağaçlardan 6 kg cevizden en az 3 kg iç meyve elde edilmektedir.
Önerilen aşılı fidanlarla tesis edilen bahçelerde beklenen verimler, ağacın yaşına göre şöyledir:
- 5 yaşında: 3-4 kg
- 14 yaşında: 50-75 kg
- 20 yaşında: 80-120 kg
- Dekara 10 fidan dikildiğinde, verim çağında dekara 1-1,5 ton verim beklenmektedir.
2. İklim ve Toprak İstekleri: Doğru Yer Seçimi
Ceviz ağacının en önemli özelliklerinden biri, değişik iklimlere kolayca uyum sağlamasıdır. Ceviz, deniz seviyesinden 1700 metre yüksekliğe kadar yayılış gösterebilir. Soğuklama ihtiyacı 800 ila 1800 saat arasındadır. Genel olarak ceviz ağacı, -25°C ile +38°C arasındaki sıcaklıklara dayanıklılık gösterir.
Ancak yetiştiriciliği sınırlayan en önemli faktörlerin başında ilkbahar geç donları gelmektedir. Tomurcukların kabarma zamanında geç ilkbahar donları daha fazla zarar verir. Çiçeklenme döneminde ise ceviz ağacı -1°C’ye kadar dayanabilir, ancak soğuktan zararlanma bu dönemde daha sık görülür. Ayrıca, çok geç yapraklanan çeşitlerde vejetasyon süresi kısa olduğu için olgunlaşamayan sürgünler erken sonbahar donlarından zarar görebilir.
Toprak Özellikleri: Ceviz ağaçları toprak bakımından seçici olmamakla birlikte, en iyi gelişmeyi taban suyu seviyesi 2.5-3.0 metreden yukarı olmayan, su tutmayan, nemliliğini koruyan derin topraklarda gösterir. Ceviz kökleri kazık köklü olduğu için derine uzayan, derin ve yumuşak topraklar daha uygundur. Su tutan killi topraklarda ve durgun sulu yerlerde köklerin oksijen alımı engellendiği için gelişim yavaşlar ve ağacın gelişimi durur.
3. Verimli Çeşitlerin Seçimi
Verimli ve kaliteli bir ceviz bahçesi için çeşit seçimi hayati önem taşır. Seçimde göz önünde bulundurulması gereken başlıca özellikler şunlardır:
- Döllenme biyolojileri (yeterli tozlanma sağlaması).
- Özellikle soğuğa ve kurağa karşı dayanıklı olması.
- Üstün verimli ve kaliteli meyveler oluşturması.
- Meyve ağırlığının en az 10 gram olması ve iç randımanın % 50'nin üzerinde olması.
- İnce kabuklu olması ve iç kısmının kabuktan kolay ayrılması.
- Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılık.
Günümüzde Zor Bulunan Yerli Çeşitler:
- Bilecik: Kıyı bölgeler hariç tüm bölgelerde yetiştirilir ve özellikle geç donların görüldüğü yerlere tavsiye edilir. Dane ağırlığı 13 g, iç oranı % 53'tür. Geç yapraklanması nedeniyle ilkbahar geç donlarına karşı daha toleranslıdır. Şebin ve Yalova-3 ile tozlanır.
- Şebin: Kıyı bölgeleri hariç ceviz yetişen tüm yörelerde yetiştirilir ve geç don görülen yerlere tavsiye edilir. Verimi yüksektir. Çiçekleri eş zamanlı açılır (kendine verimlidir - homogenous), ancak Bilecik ve Yavuz-1 ile de tozlanır. Dane ağırlığı 12 g, iç oranı % 63'tür. Ceviz iç kurduna, kurağa ve güneş yanıklığına karşı hassastır.
- Yavuz 1 (KR 2): Geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Dane ağırlığı 17.4 g, iç oranı % 56'dır.
4. Bahçe Tesisi ve Fidan Dikimi
Bahçe kurulurken, çeşidin soğuklama ihtiyacına ve çiçeklenme dönemindeki soğuk riskine dikkat edilmelidir. Cevizler genellikle gelişme durumu ve uzun ömrü dikkate alınarak 10x10 m veya 11x12 m aralıklarla dikilmesi önerilir. Zayıf topraklarda 10x10 m, kuvvetli topraklarda ise 12-14 m aralık ayarlanmalıdır.
Dikim İşlemleri: Dikim çukurları en az 80 cm derinlik ve 70 cm genişlikte veya 60 cm derinlik ve 50 cm genişlikte açılmalıdır. Çukurun dibine kök gübresi (250 g Triple Süper Fosfat ve 250 g Potasyum Sülfat) karıştırılarak konulmalıdır. Dikimde azotlu gübreleme yapılmaz.
Fidan dikimi yapılırken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, fidanın aşı noktasının toprak seviyesinin üzerinde kalacak şekilde dikilmesidir. Fidan dikiminden sonra güneş yanığından korumak amacıyla gövde, 1:1 oranında plastik beyaz boya ve su karışımı ile boyanmalıdır. Dikimden sonra mutlaka can suyu verilmelidir.
5. Yıllık Bakım İşleri: Sulama, Gübreleme ve Budama
Sulama: Ceviz yetiştiriciliğinde yüksek kaliteli iç ceviz üretimi için sulama temel faktörlerin başında gelmektedir. Yıllık sulama suyu ihtiyacı yağışlarla birlikte 1200-1350 mm civarındadır. Sulama, geç ilkbahardan başlayıp hasat sonuna kadar devam etmelidir; toprakta gözlenen su sıkıntısı meyve iriliği ve kalitesini olumsuz etkiler.
Gübreleme: Gübreleme programı oluşturulmadan önce mutlaka yaprak ve toprak analizleri yapılmalıdır. Bitki besin maddesi eksikliği, büyüme ve gelişmenin bir aşamasında duraklamaya neden olabilir. Örneğin, yüksek kireç miktarı demir eksikliğine neden olabilir. Dikim öncesinde sadece fosfor ve potasyumlu gübre uygulanır.
Budama: Ceviz, fazla oranda budama gerektirmeyen bir meyve türüdür. İlk yıllarda taç sistemini oluşturmak için budama yapılır. İleriki yıllarda verimi artırmak amacıyla taç içerisini sıklaştıran dallar dipten, taç yüzeyini oluşturan dallar ise seyreltme amacıyla budanır.
6. Hasat ve Hastalık Yönetimi
Hasat: Hasat zamanını belirleyen en belirgin özellik, yeşil kabuğun (yaklaşık 1/3’ünün) çatlamasıdır. İdeal hasat, dalların silkeleme yoluyla yapılmasıdır; kesinlikle sopa veya sırık kullanılmamalıdır. Hasat edilen cevizlerin yeşil kabukları hemen temizlenmeli ve güneş almayan, havalı bir yerde kurutulmalıdır.
Hastalıklar ve Zararlılar: Cevizde en çok görülen hastalık ve zararlılar şunlardır: Karaleke (Ceviz yanıklığı), Antraknoz (Mantar hastalığı) ve Ceviz iç kurdu. Anaç seçiminde dahi bu tür mantari ve bakteriyel hastalıklara dayanıklı anaçlar tercih edilmelidir.
Ceviz yetiştiriciliğinde yüksek verim ve kaliteye ulaşmak için doğru çeşit seçimi önemlidir, uygun iklim ve toprak koşullarının tespitiyle ilerler ve düzenli sulama/gübreleme ile taçlandırılır. Tıpkı bir mimarın sağlam bir temel üzerine inşa ettiği yapı gibi, aşılı fidanlar ve profesyonel bakım teknikleri, Türkiye ekolojilerinde ceviz üretiminde başarıyı garantileyecektir.
Bir Yorum Yaz