Bu akademik çalışma, "Ceviz Yetiştiriciliğine Uygun Alanlar Üzerine İklim Değişikliği Senaryolarının Etkisi" başlığı altında, Türkiye'deki ceviz yetiştiriciliğine uygun potansiyel alanların, günümüz koşulları ve gelecekteki iklim projeksiyonları doğrultusunda nasıl değişeceğini belirlemeyi amaçlamaktadır.
Türkiye, cevizin gen merkezlerinden biri olmasına rağmen, son 10 yılda üretim alanı dört kat artmasına ve üretimin 130 bin tondan 200 bin tona yükselmesine rağmen verim hala düşük kalmaktadır. Bu düşüklüğün temel nedenleri arasında yanlış çeşit seçimi ve bakım eksikliklerinin yanı sıra, özellikle meyve ve çiçeklenme dönemlerinde görülen ekstrem hava koşulları gösterilmektedir.
Akademik Metot ve Veri Setleri
Çalışma, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşik Süreç (AHP) yöntemlerini kullanarak gerçekleştirilmiştir.
- Referans İklim Verileri: Günümüz iklim koşullarını belirlemek amacıyla WorldClim raster iklim veri seti kullanılmıştır (genellikle 1950–2000 yıllarını kapsayan, 30 saniye mekansal çözünürlüğe sahip veriler).
- Gelecek Projeksiyonları: İklim değişikliği etkilerini incelemek için Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) Beşinci Değerlendirme Raporunda (AR5) belirlenen Temsili Konsantrasyon Yolları (RCP) olan RCP 4.5 ve RCP 8.5 projeksiyonları dikkate alınmıştır. Bu projeksiyonlar, HadGEM2 küresel iklim verilerinden Delta metodu kullanılarak 2050 ve 2080 yılları için ölçek küçültme (downscaling) tekniğiyle üretilmiştir.
- Kullanılan Kriterler: Ceviz yetiştiriciliğini en çok etkileyen iklim parametreleri seçilmiştir. Bunlar; ilkbahar geç donlarından etkilenme sebebiyle Nisan ayı en düşük sıcaklığı, aşırı yaz sıcaklıkları ve kalite kaybı nedeniyle en sıcak ay en yüksek sıcaklık katmanı, aylık ortalama sıcaklık, rakım, hasat dönemindeki kaliteyi etkileyen Ekim ayı yağışları ve eğim katmanlarıdır.
- Kriter Ağırlıklandırması: Kriterlerin ağırlık değerleri AHP yöntemi ile belirlenmiş, çalışmanın mantıksal tutarlılığı (CR) 0.047 olarak kabul edilebilir sınırlar içinde bulunmuştur (Üst limit 0.10).
Temel Bulgular ve Öngörüler
Çalışmanın sonuçları, Türkiye'de ceviz yetiştiriciliğine uygun alanların iklim değişikliği senaryolarına bağlı olarak hızla azalacağını göstermektedir:
Mevcut Durum (Referans Dönem)
2018 TUİK verilerine göre, Türkiye'deki toplam 23.200.000 ha tarım alanının 3.343.000 ha'sı meyvelik alan olup, 1.117 ha alan ceviz yetiştiriciliği için kullanılmaktadır.
| Uygunluk Sınıfı | Alan (ha) |
|---|---|
| Uygun | 12.818.794 |
| Riskli | 10.369.445 |
| Çok Riskli | 8.274.191 |
| Uygun Olmayan | 414.146 |
Gelecek Projeksiyonlarına Göre Alan Kayıpları
Elde edilen sonuçlara göre, ceviz yetiştiriciliğine uygun alanlar gelecekte azalmış ve riskli/çok riskli alanlara doğru kaymıştır.
| Projeksiyon/Yıl | Uygun Alan (ha) | Değişim (Uygun Alan) | Riskli Alan (ha) | Çok Riskli Alan (ha) |
|---|---|---|---|---|
| RCP 4.5 / 2050 | 1.661.771 | %87 azalma | 18.234.480 | 11.972.323 |
| RCP 4.5 / 2080 | 665.507 | %93 azalma | 17.040.339 | 14.162.728 |
| RCP 8.5 / 2050 | 858.692 | %95 azalma | 17.677.128 | 13.332.822 |
| RCP 8.5 / 2080 | 62.837 | %99 azalma | 8.817.242 | 22.988.499 |
- RCP 8.5 Projeksiyonu (En Kötümser Senaryo): Bu senaryo, atmosferdeki CO2 oranının en yüksek olduğu durumu temsil eder ve 2080 yılında uygun alan neredeyse yok denecek kadar azalırken (62.837 ha), çok riskli alanın 22.988.499 ha'ya ulaşacağı tahmin edilmektedir.
- Riskli Alanların Değişimi: 2050 yılı için riskli alanların RCP 4.5’te %76, RCP 8.5’te %64 oranında artacağı; çok riskli alanların ise sırasıyla %45 ve %71 oranında artacağı öngörülmektedir.
- Coğrafi Kayma: İklim projeksiyonlarına göre uygun alanların güncel koşullara nazaran rakımı daha yüksek bölgelere kaydığı belirlenmiştir.
Sonuç ve İklim Değişikliği Tedbirleri
Türkiye'nin Akdeniz Havzası'nda bulunması nedeniyle iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek bölgeler arasında yer alması beklenmektedir. Yapılan modellemeler, ceviz yetiştiriciliği için kritik olan sıcaklık artışlarının (HadGEM2 modeline göre 2020–2050 döneminde yazın 2.5–4 °C artış bekleniyor) ve kuraklığın uygun alanları dramatik şekilde azaltacağını göstermektedir.
Gelecekte üretim açığının ithalatla kapatıldığı ceviz gibi stratejik ürünlerde sorun yaşanmaması için:
- Islah ve seleksiyon çalışmalarında kuraklığa ve artacak yaz sıcaklıklarına dayanım kriterlerinin ön planda tutulması gerekmektedir.
- Bu kriterlere uygun çeşitlerin geliştirilmesi, her türlü senaryoya karşı ceviz üretimini güvence altına alacaktır.
Ceviz yetiştiriciliğine uygun alanlardaki bu kayıp, adeta bir evin temeli sağlam kalmakla birlikte, oturulabilir odaların hızla küçülerek evin sadece en yüksek ve korunaklı (daha serin) çatı katına sığışmak zorunda kalmasına benzemektedir. Coğrafi ve iklimsel koşullar, uygun üretim alanlarını kaçınılmaz bir şekilde daha yüksek ve nispeten serin bölgelere itmektedir.
Kaynak : https://www.cabidigitallibrary.org/doi/pdf/10.5555/20203146172
Bir Yorum Yaz